Trước khi thông tin về thương vụ chuyển nhượng cho Kokuyo thu hút sự chú ý, Thiên Long vốn đã là một cái tên có vị thế vững chắc trong ngành văn phòng phẩm Việt Nam. Doanh nghiệp này được gây dựng từ năm 1981 bởi ông Cô Gia Thọ, từ một xưởng sản xuất quy mô nhỏ rồi từng bước phát triển thành tập đoàn đứng đầu mảng bút viết. Dòng bút bi Thiên Long trở thành sản phẩm quen thuộc của nhiều thế hệ học sinh và nhân viên văn phòng, đồng thời mở đường cho hàng loạt thương hiệu khác như Flexoffice, Bizner hay Colokit.
Suốt quá trình mở rộng, Thiên Long kiên trì hoàn thiện chuỗi cung ứng. Doanh nghiệp vận hành hai nhà máy lớn tại TP HCM và Đồng Nai, với tổng công suất thiết kế lên đến hàng trăm triệu sản phẩm mỗi năm. Tỷ lệ tự động hóa cao cho phép họ duy trì sản lượng ổn định, đồng thời rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường. Cũng nhờ đầu tư sớm vào công nghệ, một số dòng văn phòng phẩm của Thiên Long đã được phân phối đến hơn 70 quốc gia và vùng lãnh thổ, mở rộng dấu ấn thương hiệu vượt khỏi biên giới Việt Nam.
Đến năm 2024, Thiên Long giữ tới 60% thị phần bút viết trong nước – mức áp đảo hiếm có trong ngành hàng tiêu dùng nhanh. Nhận diện thương hiệu đạt gần như tuyệt đối, theo khảo sát của Ipsos. Điều đáng chú ý là mức độ yêu thích và sử dụng thực tế cũng rất cao, phản ánh năng lực duy trì chất lượng sản phẩm lẫn sức mạnh của hệ thống phân phối.
Trong nhiều năm liền, Thiên Long duy trì kết quả kinh doanh bền vững. Từ 2011, doanh thu đã vượt mốc nghìn tỷ và lợi nhuận hàng năm đều duy trì trên trăm tỷ ngoại trừ giai đoạn dịch bệnh. Báo cáo của Chứng khoán Phú Hưng cho thấy tốc độ tăng trưởng doanh thu nội địa của công ty đạt mức CAGR 9,6% trong giai đoạn 2010–2024. Trong khi đó, Plimsoll xếp Thiên Long vào nhóm doanh nghiệp có khả năng sinh lời cao trên thị trường văn phòng phẩm toàn cầu.
Một trong những “vũ khí chiến lược” của Thiên Long là hệ thống phân phối sâu rộng. Khu vực truyền thống – vốn được gây dựng từ những chuyến đạp xe bỏ hàng của ông Cô Gia Thọ từ thập niên 70 – nay đã trở thành mạng lưới hơn 126 nhà phân phối và 55.000 điểm bán lẻ. Kênh hiện đại cũng phủ gần 3.800 điểm bán tại siêu thị, nhà sách và cửa hàng tiện lợi. Doanh nghiệp còn mở rộng sang thương mại điện tử, kết hợp bán hàng đa kênh để tăng tốc độ tiếp cận người dùng trẻ. Đặc biệt, thương vụ thâu tóm Nhà sách Phương Nam đã bổ sung thêm gần 50 điểm bán, mở ra nền tảng để Thiên Long phát triển mô hình O2O và các dòng sản phẩm phong cách sống.
Tuy vậy, Thiên Long cũng đối mặt những thử thách riêng. Trong 9 tháng đầu năm, dù doanh thu tăng hai chữ số, lợi nhuận vẫn giảm do chi phí tiếp thị và bán hàng tăng mạnh. Cạnh tranh từ các sản phẩm giá rẻ của Trung Quốc được dự báo là sức ép dài hạn, buộc Thiên Long phải đầu tư cho thiết kế, sáng tạo và những dòng sản phẩm đặc trưng có biên lợi nhuận cao hơn.
Ở chiều ngược lại, sức khỏe tài chính của doanh nghiệp vẫn được đánh giá rất ổn định. Nợ ròng âm trong nhiều năm, lượng tiền mặt và tiền gửi chiếm 30% tổng tài sản, cùng dòng tiền kinh doanh liên tục dương giúp Thiên Long có đủ nền tảng mở rộng sản xuất, đầu tư và tiến hành M&A khi cần thiết. Đây cũng là lý do doanh nghiệp có thể duy trì sự bền bỉ ngay cả trong giai đoạn khó khăn như đại dịch.
Trước thương vụ với Kokuyo, Thiên Long không xa lạ gì với nhà đầu tư ngoại. Năm 2019, họ từng hợp tác với Newell Brands – tập đoàn tiêu dùng Mỹ. Tuy nhiên, thương vụ này chỉ dừng ở việc phân phối sản phẩm và Newell rút vốn sau vài năm. Trong lần trò chuyện với báo chí, ông Cô Gia Thọ từng nhấn mạnh triết lý không đánh mất bản chất thương hiệu Việt khi hợp tác với đối tác nước ngoài, mà phải tạo giá trị cộng hưởng, mở rộng thị phần và cải thiện năng lực thiết kế – sản xuất.
Khi Kokuyo dự kiến trở thành cổ đông chi phối với tỷ lệ sở hữu hơn 65%, doanh nghiệp Nhật Bản không chỉ mang vốn mà còn mang theo kinh nghiệm hơn trăm năm trong lĩnh vực văn phòng phẩm. Với Thiên Long, đó là cơ hội để bước vào giai đoạn tăng trưởng mới, mở rộng thị trường quốc tế và nâng cấp tiêu chuẩn sản phẩm, dựa trên nền tảng đã được xây dựng trong hơn bốn thập kỷ.
