Những người phụ nữ làm nghề lặn truyền thống tại đảo Jeju, Hàn Quốc – còn gọi là hải nữ (haenyeo) – từ lâu đã được ngưỡng mộ bởi sức bền phi thường và khả năng làm việc dưới nước trong điều kiện khắc nghiệt mà không cần thiết bị hỗ trợ. Giờ đây, khoa học đã bước thêm một bước trong việc lý giải khả năng kỳ lạ đó.
Một công trình nghiên cứu vừa được công bố trên tạp chí Cell Reports ngày 2/5 cho thấy hải nữ Jeju mang trong mình những biến thể gene mà phần lớn người Hàn Quốc sống trên đất liền không có. Những gene này liên quan trực tiếp đến khả năng chịu lạnh và điều hòa huyết áp khi lặn sâu dưới nước – hai yếu tố then chốt giúp họ duy trì nghề nghiệp suốt nhiều thập kỷ.
Cuộc sống dưới lòng biển lạnh
Từ khoảng 15 tuổi, các hải nữ đã bắt đầu công việc lặn biển để thu hoạch hải sản như bào ngư, nhím biển hay bạch tuộc. Theo Tổ chức UNESCO, họ làm việc trung bình 7 giờ mỗi ngày, trong khoảng 90 ngày mỗi năm, và vẫn tiếp tục công việc cho đến tuổi 80 – thậm chí ngay cả khi đang mang thai.
Nhà di truyền học Melissa Ilardo tại Đại học Utah, một trong những tác giả của nghiên cứu, chia sẻ rằng đây là một dạng lao động “phi thường”, đòi hỏi sức khỏe và tinh thần thép. Bà từng nghiên cứu người Bajau – cộng đồng chuyên lặn biển tại Indonesia – nhưng nhấn mạnh rằng nước quanh đảo Jeju có thể lạnh dưới 13 độ C, gây nguy cơ hạ thân nhiệt, khác biệt hoàn toàn với vùng biển ấm áp của Bajau.
Dù vậy, các hải nữ Jeju vẫn thường xuyên lặn xuống độ sâu khoảng 10 mét, mỗi lượt kéo dài chừng 30 giây – và tất cả đều không sử dụng bình dưỡng khí.
Khám phá trong gene di truyền
Nhằm tìm hiểu cơ chế sinh học phía sau khả năng này, nhóm nghiên cứu đã tiến hành phân tích gene của ba nhóm phụ nữ: 30 hải nữ Jeju, 30 phụ nữ không lặn sống trên đảo, và 31 phụ nữ từ đất liền Hàn Quốc.
Kết quả cho thấy, nhóm phụ nữ Jeju (bao gồm cả người lặn và không lặn) có đặc điểm di truyền khác biệt rõ rệt so với người đất liền – có thể do họ có chung tổ tiên địa phương qua nhiều thế hệ.
Một trong những điểm khác biệt nổi bật nhất là tỉ lệ cao hơn của biến thể gene sarcoglycan zeta – một loại protein liên quan đến phản ứng với nhiệt độ lạnh và điều khiển hoạt động không chủ ý của cơ thể, như tuần hoàn máu. Biến thể này giúp họ thích nghi tốt hơn với nước lạnh trong các chuyến lặn dài.
Thứ hai, nhóm người Jeju có xác suất cao hơn gấp 4 lần mang biến thể gene giúp duy trì huyết áp thấp – một yếu tố quan trọng khi cơ thể phải nín thở lâu dưới áp lực nước. Điều này đặc biệt có ý nghĩa với các hải nữ đang mang thai, khi việc duy trì huyết áp ổn định là vấn đề sống còn để tránh tiền sản giật – một biến chứng có thể gây tử vong.
Diana Aguilar-Gómez, một nhà nghiên cứu hậu tiến sĩ tại Đại học California, Los Angeles, gọi khả năng này là “gần như siêu năng lực”. Bà nhấn mạnh: “Không phải ai cũng có thể làm được điều họ làm – đặc biệt là khi điều đó diễn ra hàng ngày suốt nhiều thập kỷ.”
Tiềm năng y học từ di sản di truyền
Ngoài việc tôn vinh một nghề truyền thống đáng ngưỡng mộ, nghiên cứu còn mở ra những triển vọng ứng dụng to lớn. Melissa Ilardo cho biết tỷ lệ tử vong do đột quỵ tại Jeju là một trong những thấp nhất Hàn Quốc, và có thể liên quan đến đặc điểm gene của cư dân nơi đây.
“Nếu thật sự có yếu tố di truyền làm giảm nguy cơ đột quỵ, chúng tôi có thể học hỏi từ đó để phát triển hướng điều trị giúp nhiều người trên toàn thế giới,” Ilardo nhận định.
Từ những người phụ nữ mạnh mẽ bám biển qua nhiều thế hệ, các hải nữ Jeju giờ đây không chỉ là biểu tượng của sức sống mãnh liệt, mà còn là chìa khóa tiềm năng để y học hiện đại tìm ra giải pháp cho những căn bệnh nan y.
