Meghan French Dunbar từng là hình mẫu lý tưởng: một CEO sáng lập doanh nghiệp thành công, một diễn giả có tầm ảnh hưởng và một người mẹ đầy trách nhiệm. Nhưng phía sau vẻ ngoài ấy là chuỗi ngày kiệt sức vì gồng mình đáp ứng định nghĩa “thành công” mà xã hội áp đặt.
Dunbar rời vị trí CEO của Conscious Media vào đầu năm 2020, ngay trước khi đại dịch Covid-19 nổ ra. Trong tay bà khi ấy là một đứa trẻ mới chín tháng tuổi, một kế hoạch ra mắt công ty tổ chức sự kiện, và một trái tim trống rỗng. “Tôi nhận ra mình không còn bản sắc nào ngoài công việc,” bà nói. “Nếu không làm việc, tôi không biết mình là ai.”
Sự ngộ ra đó là chất liệu để Dunbar viết nên cuốn sách This Isn't Working, trong đó bà phỏng vấn hàng loạt phụ nữ đang làm việc trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Họ cùng chung một nỗi mệt mỏi âm ỉ, một cảm giác bị cuốn vào vòng xoáy thành tích đến mức đánh mất chính mình.
Khi phụ nữ thành công là… đau đớn
Sách chỉ ra một thực tế: 43% phụ nữ trong môi trường công sở cảm thấy kiệt sức, trong khi tỷ lệ này ở nam giới chỉ là 31%. Mức độ căng thẳng, lo âu và thậm chí trầm cảm có xu hướng tăng mạnh ở nữ giới khi họ thăng tiến. Trớ trêu thay, với nam giới, điều ngược lại lại xảy ra – họ càng lên cao thì tâm lý lại càng ổn định hơn.
Dunbar không đơn thuần đưa ra con số. Bà nhấn mạnh rằng hệ thống hiện tại đang tưởng thưởng sự hy sinh, không phải sự phát triển lành mạnh. “Tôi từng nghĩ mình phải làm việc đến kiệt sức, bỏ hết mọi mối quan hệ để được công nhận,” bà chia sẻ. “Nhưng đến một lúc, cơ thể và tâm trí tôi không chịu nổi nữa.”
Không phải ngẫu nhiên mà rất nhiều phụ nữ tài năng phải từ bỏ sự nghiệp khi đang ở đỉnh cao. Họ không yếu đuối – mà chỉ đơn giản là họ không còn muốn chịu đựng nữa.
Một hướng đi mới: Làm việc vì mình, không vì chỉ tiêu
Dunbar đề xuất một cách nhìn khác về thành công: thay vì theo đuổi những cột mốc như chức danh, lương thưởng hay hiệu suất vượt trội, hãy chuyển sang mục tiêu học hỏi và phát triển bản thân. Đây là mô hình tư duy mà nhà tâm lý học Carol Dweck gọi là “tư duy phát triển”.
“Đừng đặt mục tiêu ‘phải đạt điểm A’, mà hãy nghĩ rằng ‘mình muốn hiểu bài này hơn’. Với công việc cũng vậy – làm để học, để trải nghiệm, để sống đầy đủ, chứ không phải chỉ để được vỗ tay,” bà phân tích.
Theo Dunbar, việc thiết lập một văn hoá doanh nghiệp lành mạnh, nơi giá trị con người được đặt lên trên chỉ tiêu, sẽ tạo ra môi trường giúp cả cá nhân và tổ chức phát triển bền vững. Khi đó, thành công không còn là điều khiến người ta trả giá bằng sức khỏe tinh thần, mà là kết quả tự nhiên của sự phát triển toàn diện.
Thành công không cần hy sinh chính mình
Cuốn sách This Isn't Working không đơn giản là bản báo cáo về tình trạng kiệt sức của phụ nữ, mà là lời kêu gọi thay đổi tư duy lãnh đạo và xây dựng lại môi trường làm việc. Nó đặt ra câu hỏi lớn: tại sao phải đánh đổi sức khỏe để thành công? Và nếu đó là cái giá bắt buộc, thì liệu có nên gọi đó là thành công?
Dunbar từng nghĩ giá trị bản thân nằm trong kết quả. Giờ đây, bà hiểu: “Bạn xứng đáng, không phải vì bạn làm được gì, mà vì bạn là chính bạn.”
Thông điệp ấy không chỉ dành cho phụ nữ. Nó dành cho tất cả những ai đang mòn mỏi trong môi trường công sở, đang cố gắng “gồng lên để phù hợp”. Có lẽ đã đến lúc ta dừng lại, để hỏi: Mình đang làm việc vì điều gì? Và cái giá phải trả có thực sự đáng hay không?
