Hôn nhân: Từ bảo hiểm xã hội đến lựa chọn cá nhân
Ngày xưa, hôn nhân không chỉ là câu chuyện của tình yêu mà còn là một dạng “bảo hiểm” xã hội. Nó giúp phụ nữ có được sự bảo vệ về tài chính, tạo ra nền tảng cho sự ổn định gia đình và là cơ sở để duy trì trật tự xã hội. Đàn ông đóng vai trò trụ cột kinh tế, trong khi phụ nữ thường đảm nhận vai trò chăm sóc gia đình.
Tuy nhiên, xã hội thay đổi kéo theo sự biến chuyển của các giá trị hôn nhân. Phụ nữ hiện đại không còn phụ thuộc tài chính vào đàn ông, họ có quyền lựa chọn con đường riêng mà không cần một “người bảo hộ” nào cả. Điều này vừa là dấu hiệu của sự tiến bộ, vừa là thách thức khi những mối quan hệ không còn vận hành theo quy luật cũ.
Lyman Stone, chuyên gia nghiên cứu về gia đình tại Mỹ, cho rằng yếu tố kinh tế vẫn đóng vai trò quan trọng trong quyết định kết hôn. "Phụ nữ thường không đầu tư vào các mối quan hệ dài hạn với những người đàn ông không có tiềm lực kinh tế," ông nhận định. Đây là một thực tế khó phủ nhận khi thu nhập của nam giới trẻ tuổi, đặc biệt là nhóm không có bằng cấp cao, đang sụt giảm nghiêm trọng trong nhiều thập kỷ qua.
Bất bình đẳng kinh tế và khoảng cách trong tình yêu
Không chỉ dừng lại ở Mỹ, sự suy giảm tỷ lệ kết hôn đang là xu hướng toàn cầu. Ở Anh, tỷ lệ kết hôn của những người dưới 30 tuổi đã giảm hơn 50% kể từ năm 1990. Tại Iran, số cuộc hôn nhân giảm 40% chỉ trong một thập kỷ. Những con số này cho thấy một sự thật: bất bình đẳng kinh tế không chỉ tạo ra khoảng cách giàu nghèo mà còn kéo giãn cả khoảng cách trong đời sống tình cảm.
Những người có thu nhập thấp, vốn là nhóm cần sự hỗ trợ về mặt tinh thần và xã hội nhất, lại là nhóm có ít mối quan hệ lâu dài nhất. Điều này không chỉ là vấn đề về tình cảm mà còn là một bài toán tâm lý. Sự cô đơn, trầm cảm và cảm giác không thuộc về đâu là hệ quả tất yếu khi con người không tìm thấy kết nối ý nghĩa trong cuộc sống.
Tiền không mua được hạnh phúc, nhưng lại có thể tạo ra những điều kiện để hạnh phúc nảy mầm. Khi sự ổn định tài chính trở nên xa vời, người ta dễ cảm thấy bất an, và bất an chính là kẻ thù lớn nhất của những mối quan hệ bền vững.
Mạng xã hội và những kỳ vọng không thực tế
Không thể bỏ qua một yếu tố khác tác động mạnh mẽ đến quan niệm về tình yêu và hôn nhân ngày nay: mạng xã hội. Những bức ảnh lung linh về các cặp đôi hoàn hảo, những chuyến du lịch xa hoa, những lời tỏ tình đậm chất ngôn tình... tất cả tạo nên một tiêu chuẩn về tình yêu mà đôi khi chính những người trong cuộc cũng không thể đạt được.
Phụ nữ, khi tiếp xúc với văn hóa phương Tây thông qua TikTok, Instagram, dần hình thành kỳ vọng về một mối quan hệ lý tưởng: vừa phải lãng mạn, vừa phải ổn định, vừa phải tự do nhưng lại không thiếu sự an toàn. Điều này không sai, nhưng khi những kỳ vọng vượt xa thực tế, nó dễ dẫn đến cảm giác thất vọng và chọn cách không gắn bó lâu dài với bất kỳ ai.
Một nữ bác sĩ thú y ở Tehran từng chia sẻ: “Mạng xã hội khiến cuộc sống độc thân trở nên hấp dẫn bằng cách cho thấy những người chưa kết hôn sống tự tại và thành công. Mọi người tiếp tục so sánh bạn đời của họ với các hình mẫu trên mạng xã hội.”
Nỗi sợ gắn kết và hội chứng "cỏ bên kia xanh hơn"
Từ góc độ tâm lý học, sự sụt giảm kết đôi không chỉ xuất phát từ yếu tố kinh tế hay xã hội mà còn liên quan đến những nỗi sợ vô hình. Nỗi sợ bị tổn thương, sợ ràng buộc, hay thậm chí là sợ không tìm được "người đúng" khiến nhiều người chọn cách đứng ngoài các mối quan hệ nghiêm túc.
Hội chứng “cỏ bên kia xanh hơn” (grass is greener syndrome) cũng là một vấn đề phổ biến trong xã hội hiện đại. Khi có quá nhiều lựa chọn (hoặc ít nhất là cảm giác như vậy), con người dễ rơi vào trạng thái không hài lòng với những gì mình đang có. Điều này làm suy yếu khả năng cam kết và đầu tư cảm xúc vào một mối quan hệ lâu dài.
Liệu đây là một cuộc khủng hoảng hay sự tái định nghĩa của tình yêu? Chúng ta có thể nhìn nhận sự suy giảm tỷ lệ kết hôn và kết đôi từ hai góc độ:
Một cuộc khủng hoảng giá trị, nơi con người đánh mất niềm tin vào sự gắn kết và lựa chọn sự cô đơn như một giải pháp an toàn.
Hoặc một sự tái định nghĩa của tình yêu, nơi mà con người tìm kiếm những mối quan hệ dựa trên sự tự nguyện, thấu hiểu và tôn trọng lẫn nhau thay vì những ràng buộc xã hội hay nghĩa vụ truyền thống.
Có lẽ câu trả lời không nằm ở một phía. Thế giới đang thay đổi, và tình yêu – như một phần không thể thiếu của đời sống – cũng đang vận động để thích nghi.
Dù ở Mỹ, Anh, hay Việt Nam, bản chất của tình yêu và hôn nhân vẫn là sự kết nối giữa những con người với nhau. Trong bối cảnh xã hội ngày càng phức tạp, có lẽ điều quan trọng không phải là chạy theo những tiêu chuẩn hoàn hảo hay cố gắng níu giữ những giá trị cũ, mà là học cách hiểu bản thân, hiểu người khác và trân trọng những mối quan hệ ý nghĩa.
Tình yêu không phải là bài toán cần lời giải đúng hay sai, mà là hành trình mà mỗi người đều cần tự mình khám phá. Và đôi khi, câu trả lời không nằm ở đâu xa – nó chính là sự bình yên trong trái tim khi ta tìm thấy một người để cùng nhau đi qua những năm tháng của cuộc đời.
