Tôi tình cờ gặp lại Sóc Văn – người bạn cũ như thể bước ra từ những trang nhật ký đã đóng bụi. Giữa phố xá ồn ào, tôi không ngờ mình vẫn nhận ra cô, dù bao năm không liên lạc. Gương mặt ấy chẳng khác mấy, vẫn là ánh mắt trầm lặng và nụ cười như ánh nắng dịu lúc cuối ngày.
Chúng tôi ngồi lại bên tách cà phê – thứ gợi nhắc sự trưởng thành. Sóc Văn kể về những năm tháng vừa qua của mình như thể đang lật từng trang sổ tay công việc: từng làm biên tập ở nhà xuất bản, rồi chuyển sang ngành quảng cáo, sau đó là bệnh viện, công ty đầu tư và giờ đang làm kế toán cho một doanh nghiệp sản xuất. Cứ mỗi lần đổi việc, cô như đang viết lại một phiên bản mới của chính mình.
Tôi ngạc nhiên. Cô gái từng mê văn chương và sống nội tâm năm nào, giờ lại là người dạn dĩ băng qua bao ngành nghề tưởng chừng chẳng ăn nhập gì với nhau.
Sóc Văn cười, khuấy nhẹ ly cappuccino và nói, như thể đang tâm sự với chính mình:
“Lúc trước tôi cứ nghĩ chọn được một công việc tốt là xong. Nhưng hóa ra, công việc chỉ là chiếc thuyền. Quan trọng hơn là hướng đi. Tôi chưa bao giờ bỏ ước mơ của mình, chỉ là tôi mất một thời gian dài để tìm ra đâu là con đường giúp tôi đến gần nó nhất.”
Rồi cô nói một câu khiến tôi im lặng thật lâu:
“Không phải cứ đi nhanh là sẽ tới nơi. Nếu không biết mình đi đâu, thì càng chạy nhanh, mình càng lạc lối.”
Câu nói ấy khiến tôi nhớ đến một thí nghiệm nổi tiếng trong tâm lý học:
Một con chuột bạch được thả xuống một ao nhỏ. Trong khoảnh khắc đầu tiên, nó không hoảng loạn, mà chỉ kêu vài tiếng. Những âm thanh đó phản xạ lại từ bờ ao, chạm vào râu nó như chiếc la bàn dẫn đường. Nhờ vậy, nó xác định phương hướng và bơi thẳng vào bờ.
Nhưng khi nhà khoa học cắt bỏ râu của nó và thả xuống lần nữa, chuột không còn khả năng định hướng. Nó bơi vòng quanh, cuống cuồng tìm lối thoát. Không lâu sau, nó kiệt sức và chết chìm.
Cái chết của con chuột không phải do nó không biết bơi, cũng chẳng vì thiếu nỗ lực. Đơn giản là vì nó đã mất đi khả năng xác định phương hướng.
Chúng ta cũng thế. Có thể chúng ta nỗ lực rất nhiều, đầu tư không ít thời gian, sức lực… Nhưng nếu không biết mình mạnh gì, phù hợp với điều gì, đi theo hướng nào, thì tất cả cố gắng ấy có khi chỉ là sự lãng phí.
Giống như chiếc thuyền đi ngược dòng: dù có chèo mạnh đến đâu, cũng chỉ khiến ta xa bờ hơn. Còn nếu đi đúng hướng, dù là thuyền nhỏ, chèo chậm, cuối cùng cũng sẽ cập bến.
Bạn đã bao giờ tự hỏi: Mình đang cố gắng vì điều gì chưa? Hay bạn chỉ đang lao đi, vì sợ bị bỏ lại phía sau?
Hành trình sự nghiệp không phải là cuộc đua tốc độ. Đó là chuyến đi cần la bàn – là sự hiểu mình, và dám chọn con đường phù hợp nhất, dù chậm.
