Từ xa xưa, những chiếc niêu đất đã xuất hiện trong các gia đình Việt trên khắp mọi miền xứ. Cùng với các vật dụng bằng đất khác như nồi, ấm đun hay chum vại..., với rất nhiều người, chiếc niêu đất luôn là kỷ niệm, là tuổi thơ, nhắc nhớ họ về người bà, người mẹ, người chị mình trong ký ức.
Một dịp, được trải nghiệm một bữa cơm tại quận Tân Phú, TP Hồ Chí Minh, nữ chủ nhân cơ sở cơm niêu đã khẳng định rằng: Cơm niêu không chỉ là một món ăn, nó là trung tâm của mâm cơm, là biểu tượng của truyền thống, sự mộc mạc và cả sự sáng tạo trong ẩm thực Việt.
Chiếc niêu đất nhỏ bé, giản dị, đã giữ trọn hương vị nguyên bản của hạt gạo ngọt lành, giữ trọn tình thân, tình ruột thịt, tình bằng hữu,... trong mỗi bữa cơm của vạn triệu người Việt.
Cũng theo vị nữ chủ nhân, khác xa với cơm nấu bằng nồi thông thường, hành trình tạo nên niêu cơm truyền thống là cả một nghệ thuật, phải kỹ lưỡng từ khâu chọn gạo thơm dẻo, căn chỉnh lửa để cơm chín đều, mềm mịn và đặc biệt là lớp cháy vàng ruộm giòn tan – “linh hồn” của món ăn.
Thêm nữa, niêu đất để nấu cơm phải làm từ loại đất sét dẻo, nung ở nhiệt độ cao để tạo độ mỏng nhẹ nhưng bền chắc. Nhờ đó, niêu đất không chỉ giữ được nhiệt lâu mà còn làm dậy lên hương thơm tự nhiên của cơm, mang lại cảm giác ấm cúng và hoài cổ.
Đặc biệt, không phải ai cũng nấu được cơm niêu, vì công việc này đòi hỏi sự tinh tế nhất định. Người nấu ngoài việc đo lường gạo vừa đủ, canh lửa chuẩn xác..., cũng phải biết đảo cơm đúng cách để cơm chín đều mà không bị khô hay sống.
Sau khi cơm cạn, niêu cơm được để trên lửa hoặc vùi trong than nóng ít nhất 20 phút, để lớp cháy ở đáy nồi đạt đến độ hoàn hảo. Xưa kia, người ta thường đập vỡ nồi đất để giữ nguyên miếng cháy giòn rụm – một cách thưởng thức ẩm thực độc đáo và thú vị.
Ngày nay, giữa sự tiện nghi của các dụng cụ bếp hiện đại, nồi niêu bằng đất đang dần quay lại như một lựa chọn yêu thích của nhiều gia đình Việt, không chỉ vì lo ngại về sức khỏe (khi nồi kim loại có nguy cơ chứa chất độc hại), mà còn vì nó giữ trọn vẹn được hương vị và nâng cao giá trị của món ăn.
Nói về cơm niêu, một thực khách có mặt tại Cơm niêu Ngô Đồng nhấn mạnh rằng, hạt cơm nấu trong nồi đất dẻo thơm, nóng lâu, tơi xốp với hương vị đậm đà mà không loại nồi nào khác có thể mang lại. Ai chưa từng trải nghiệm món ăn xưa cũ nhưng tinh tế này, hãy thử để được tận hưởng cái cái phong vị rất Việt, để được nhắc nhớ về những ký ức rất Việt, là tiếp sức cho văn hoá truyền thống Việt được gìn giữ và vươn mình...
