Sáng 8/12, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng thay mặt Chính phủ trình Quốc hội dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng. Đề xuất được đưa ra trong bối cảnh hàng loạt hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp và địa phương đã liên tục phản ánh các bất cập nảy sinh từ các quy định VAT mới áp dụng từ 1/1/2025. Các khó khăn này kéo dài đã tạo sức ép lớn lên các ngành sản xuất chủ lực, đặc biệt là nông nghiệp – lĩnh vực đang gặp nhiều thiệt hại do bão lũ và cần được hỗ trợ để duy trì chuỗi cung ứng.
Điểm thay đổi đầu tiên và cũng được quan tâm nhiều nhất là đề xuất khôi phục quy định áp dụng ổn định từ năm 2014 về nông sản sơ chế. Theo đó, doanh nghiệp, hợp tác xã và liên hiệp hợp tác xã bán các sản phẩm cây trồng, rừng trồng, thủy sản, chăn nuôi chưa chế biến hoặc chỉ qua sơ chế thông thường sẽ không phải tính thuế đầu ra nhưng vẫn được khấu trừ VAT đầu vào. Bộ Tài chính cho rằng việc quay lại cơ chế cũ không làm giảm thu ngân sách nhưng giúp giảm đáng kể thủ tục hành chính khi doanh nghiệp không phải tạm ứng, kê khai và chờ hoàn thuế trong thời gian dài. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh dòng tiền của doanh nghiệp nông nghiệp đang gặp áp lực lớn.
Tác động tài chính nếu duy trì mức thuế 5% như hiện hành cũng được nhiều hiệp hội cảnh báo. Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam ước tính doanh nghiệp sẽ phải nộp thêm khoảng 5.000 tỷ đồng trong 6 tháng cuối năm 2025; Hiệp hội Lương thực Việt Nam ghi nhận mức 2.016 tỷ đồng, trong khi Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam dự báo con số 2.162 tỷ đồng. Đây là gánh nặng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường xuất khẩu.
Nội dung thứ hai của dự thảo liên quan đến việc bãi bỏ thuế suất VAT đối với nông sản sơ chế dùng làm thức ăn chăn nuôi. Quy định hiện tại khiến các sản phẩm sản xuất trong nước chịu thuế đầu vào 5%, trong khi thức ăn chăn nuôi nhập khẩu lại không chịu VAT, tạo ra sự bất bình đẳng trong cạnh tranh và đẩy chi phí lên cao cho doanh nghiệp nội địa. Việc lược bỏ quy định này được kỳ vọng sẽ giúp ngành chăn nuôi giảm chi phí, tăng sức cạnh tranh và khuyến khích sử dụng nguyên liệu nội địa.
Đề xuất thứ ba – và cũng là nội dung gây nhiều tranh luận nhất – là việc bỏ điều kiện hoàn thuế VAT chỉ khi người bán đã kê khai và nộp thuế. Điều kiện này từng được áp dụng để chống gian lận trong bối cảnh hệ thống pháp lý và công cụ kiểm soát thuế chưa hoàn thiện. Tuy nhiên, theo Chính phủ, dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi đang trình song song đã có nhiều điều khoản siết chặt quản lý, tăng cường kiểm tra, đối chiếu hóa đơn và quản lý rủi ro, từ đó không còn cần thiết duy trì rào cản cũ.
Trong báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế – Ngân sách Phan Văn Mãi nhận định hai đề xuất đầu thuộc nhóm chính sách và có thể điều chỉnh để phù hợp với bối cảnh kinh tế. Riêng đề xuất bỏ điều kiện hoàn thuế cần được xem xét thận trọng, bởi đây là công cụ quan trọng để ngăn chặn gian lận hóa đơn và đảm bảo an toàn ngân sách Nhà nước. Nếu nới quy định này mà không có biện pháp bổ sung, cơ quan thuế có thể gặp khó khăn trong quá trình kiểm soát, trong khi rủi ro thất thoát ngân sách vẫn hiện hữu.
Trong trường hợp Quốc hội thông qua sửa đổi, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ phải chịu trách nhiệm về hiệu quả của các điều chỉnh, đảm bảo không phát sinh hình thức trục lợi hoàn thuế hay gian lận hóa đơn. Đồng thời cần rà soát để tránh xuất hiện các vướng mắc mới trong quá trình thực thi, tạo môi trường minh bạch và thuận lợi cho người nộp thuế.
Theo chương trình kỳ họp, Quốc hội sẽ thảo luận tại tổ trong ngày 8/12, tập trung đánh giá mức độ cần thiết của từng điều chỉnh, tác động đến doanh nghiệp sản xuất và ảnh hưởng tới ngân sách Nhà nước. Quyết định cuối cùng kỳ vọng sẽ dung hòa giữa mục tiêu hỗ trợ doanh nghiệp và yêu cầu bảo đảm an toàn tài chính quốc gia.
